Neonazizm, rozumiany jako współczesna kontynuacja ideologii narodowego socjalizmu, pozostaje istotnym obiektem badań ze względu na swoje historyczne korzenie i potencjalne zagrożenie dla demokracji. Niemcy, z uwagi na swoją przeszłość, stosują surowe regulacje prawne zakazujące propagowania nazizmu, podczas gdy Stany Zjednoczone chronią wolność wyrazu na mocy Pierwszej Poprawki. Niniejszy artykuł porównuje popularność i przestępczość neonazistowską w obu krajach, zwracając szczególną uwagę na to, jak różnice w podejściu prawnym mogą wpływać na dynamikę ekstremizmu. Kluczowym ograniczeniem analizy jest brak możliwości jednoznacznego przyporządkowania ekstremistów prawicowych do neonazizmu, co utrudnia precyzyjne wnioski.
Ramy prawne w Niemczech i USA
W Niemczech § 86a i § 130 Kodeksu Karnego (Strafgesetzbuch) zakazują rozpowszechniania nazistowskiej propagandy, używania symboli takich jak swastyka (poza kontekstem edukacyjnym) oraz negowania Holokaustu, z karami do 5 lat więzienia (Bundeskriminalamt, 2023). W Stanach Zjednoczonych Pierwsza Poprawka pozwala grupom neonazistowskim na jawne działanie, o ile nie nawołują bezpośrednio do przemocy (Hate Speech in the United States, 2023). Te różnice stwarzają odrębne warunki dla rozwoju neonazizmu, ale ich wpływ na przestępczość i popularność wymaga analizy danych.
Statystyczne porównanie przestępczości
W Niemczech w 2023 roku odnotowano 5164 przestępstw antysemickich, z czego 88 miało charakter gwałtowny (62,2 incydentów na milion mieszkańców), a w 2021 roku ekstremiści prawicowi odpowiadali za 21 964 przestępstw, w tym 1042 ataki gwałtowne (Bundeskriminalamt, 2023; Anadolu Agency, 2022). Federalny Urząd Ochrony Konstytucji szacuje liczbę ekstremistów prawicowych na 38 800, z czego 14 000 uznano za potencjalnie niebezpiecznych (New York Times, 2024).
W USA w 2023 roku zgłoszono 1832 incydenty antysemickie (5,5 incydentów na milion mieszkańców), a Southern Poverty Law Center w 2016 roku zidentyfikowało 99 grup neonazistowskich wśród 1225 organizacji nienawiści (ADL, 2023; CNN, 2018).
Kluczowe ograniczenie: W obu krajach statystyki ekstremizmu prawicowego nie wyróżniają neonazizmu jako odrębnej kategorii. W Niemczech 84% przestępstw antysemickich przypisuje się prawicowemu ekstremizmowi, ale brak danych o udziale neonazizmu jako specyficznej ideologii (Bundeskriminalamt, 2023). W USA FBI klasyfikuje przestępstwa z nienawiści według motywacji (np. antysemityzm), ale nie precyzuje ideologii sprawców. To uniemożliwia jednoznaczne stwierdzenie, ile z tych incydentów jest bezpośrednio związanych z neonazizmem, a ile z innymi formami ekstremizmu prawicowego, jak nacjonalizm czy supremacja białych.
Popularność społeczna
W USA sondaż ABC News z 2017 roku wykazał, że 9% Amerykanów (około 22 milionów) uważa neonazistowskie poglądy za akceptowalne, co może odzwierciedlać brak prawnych ograniczeń (ABC News, 2017). W Niemczech poparcie dla neonazizmu jest znikome (<1%), choć partie takie jak AfD, z elementami ekstremistycznymi, osiągały 10-15% poparcia (New York Times, 2018). Brak precyzyjnych danych o społecznym poparciu dla neonazizmu jako odrębnej ideologii utrudnia porównanie – w Niemczech może być ukryte w szerszym ekstremizmie prawicowym, a w USA jawnie wyrażane, ale niekoniecznie przekładające się na przestępczość.
Hipoteza „zakazanego owocu”
Czy zakaz w Niemczech zwiększa atrakcyjność neonazizmu? W Niemczech wysoka przestępczość mimo restrykcji może sugerować podziemną radykalizację, podczas gdy w USA jawność działania grup neonazistowskich może zmniejszać ich tabu. Jednak brak danych eksperymentalnych i trudności z wyodrębnieniem neonazizmu uniemożliwiają potwierdzenie tej hipotezy. Różnice w przestępczości mogą wynikać bardziej z kontekstu historycznego i skuteczności policji niż samych zakazów.
Dyskusja i wnioski
Niemcy wykazują wyższy wskaźnik przestępstw antysemickich i ekstremistycznych na mieszkańca niż USA, co sugeruje większy problem z aktywnością ekstremistyczną. Jednak brak możliwości jednoznacznego przyporządkowania ekstremistów prawicowych do neonazizmu ogranicza precyzję analizy. W USA neonazizm jest bardziej widoczny społecznie, ale mniej intensywny w statystykach przestępstw. Wpływ zakazów prawnych pozostaje niejasny z powodu luk w danych i różnic w metodologii raportowania. Dalsze badania powinny skupić się na rozróżnieniu neonazizmu od innych form ekstremizmu prawicowego.
Przypisy
- ABC News. (2017). 1 in 10 say it’s acceptable to hold neo-Nazi views (POLL). https://abcnews.go.com/Politics/28-approve-trumps-response-charlottesville-poll/story?id=49334079
- Anadolu Agency. (2022). Neo-Nazis, extremists committed 21,964 crimes in Germany last year: Report. https://www.aa.com.tr/en/europe/neo-nazis-extremists-committed-21-964-crimes-in-germany-last-year-report/2583813
- Anti-Defamation League (ADL). (2023). New FBI Data Reflects Record-High Number of Anti-Jewish Hate Crimes. https://www.adl.org/resources/press-release/new-fbi-data-reflects-record-high-number-anti-jewish-hate-crimes
- CNN. (2018). Number of neo-Nazi and black nationalist hate groups grew in 2017, SPLC says. https://www.cnn.com/2018/02/21/us/splc-hate-group-report-2017/index.html
- Hate Speech in the United States. (2023). Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Hate_speech_in_the_United_States
- New York Times. (2018). Germany’s Nazi Past Is Still Present. https://www.nytimes.com/2018/09/10/opinion/germanys-nazi-past-is-still-present.html
- New York Times. (2024). Germany’s Top Court Bans Public Financing for Neo-Nazi Party. https://www.nytimes.com/2024/01/23/world/europe/germany-neo-nazi-npd.html
